Sa kabanatang ito, makikita ang
kalunos-lunos na kalagayan ng mga pamilya ng mga bilanggo na balisa at tuliro.
Dahil wala silang malapitang malakas at makakapitan na maaaring makatulong sa
kanilang mga kaanak na bilanggo, patuloy silang nagbabalik-balik sa kumbento,
kuwartel, at tribunal. May sakit din ang kura at ayaw makipag-usap sa kanino
man.
Sa sobrang init ng panahon, hindi pa
rin umalis ang mga babaeng nagsusumamo para sa kalayaan ng kanilang mga mahal
sa buhay na bilanggo. Umiiyak at naglalakad-lakad ang mag-ina ni Don Filipo, at
palagi rin na binabanggit ni Kapitana Tinay ang pangalan ng kanyang anak na si
Antonio. Si Kapitana Maria naman ay pasilip-silip sa rehas upang tingnan ang
kambal niyang anak, at nandoon din ang biyenan ni Andong na nagdadalamhati
dahil sa pagkakakulong ng manugang dahil sa bago nitong salawal.
May isang babae rin na halos hindi
mapigilang umiyak dahil sa pagsisi at pagtuturong si Ibarra ang may pakana at
kasalanan ng lahat. Kasama rin ng mga tao ang guro at si Nol Juan, na nakadamit
pangluksa dahil sa paniniwalang wala na ring kaligtasan si Ibarra.
Sa ikalawa ng hapon, dumating ang
isang kariton na hila ng baka. Muntik na sirain at kalagan ng mga kaanak ng mga
bilanggo ang mga hayop na humihila sa kariton, ngunit pinagbawalan sila ni
Kapitana Maria. Inilabas ang mga bilanggo sa pangunguna ni Don Filipo na binati
pa ng ngiti ang asawang si Doray. Ngunit hinadlangan ito ng dalawang sibil nang
yakapin ng asawa, at napahagulgol si Kapitana Tinay nang makita ang anak.
Napaiyak din si Andong nang makita ang biyenan na may pasa sa katawan dahil sa
pagkakakulong.
Si Albano, ang seminaristang kasama
ng kambal ni Kapitana Maria, ay naka-gapos na rin tulad ng mga ibang bilanggo.
Si Ibarra naman, na walang gapos, ay nasa pagitan ng dalawang kawal na
nagmamanman sa kanya. Namumutla siya at pinagmamasdan ng maraming tao, na
naghihintay ng isang mukha ng kaibigan.
Bigla na lamang umugong ang mga
salitaan ng mga tao nang makita si Ibarra. Pinag-utos ni Ibarra sa mga sibil na
igapos siya ng hanggang siko, kahit na walang ganitong utos ang kanilang
pinuno. Pagkatapos nito, lumabas siya na naka-kabayo at bitbit ang katawan ng
alperes.
Nakadama rin ng matinding galit si
Ibarra sa mga tao na nagbato sa kanya. Pinagsisigawan niya ang kanilang
kawalang-hiyaan at kabastusan. Ngunit wala siyang magawa, sapagkat siya ay
nakakadena at hindi makakilos nang malaya.
Samantala, sa gilid ng kalsada ay
naghihintay si Elias. Nakita niya ang pangyayari mula sa malayo at hindi niya
mapigilang mamuhi sa mga taong nagbato kay Ibarra. Sa kanyang isip, hindi ito
ang bayan na kanyang inaasam. Ngunit hindi rin siya makapagkilos, sapagkat siya
ay nagtatago upang hindi siya madakip ng mga awtoridad.
Nang matapos ang pamamato, inutusan
ng mga kawal si Ibarra na sumakay sa kanyang kabayo. Ngunit hindi siya sumunod
sa utos, kundi tumakbo patungo kay Elias. Ngunit bago pa siya makarating sa
kanya, isang bala ng baril ang sumalubong kay Ibarra. Tumumba siya sa lupa,
dala ang malalim na sugat sa dibdib.
Nag-alsa-balutan si Elias at
nagsimulang manlaban sa mga kawal. Ngunit sa sobrang bilis ng pangyayari, hindi
niya napigilan ang mga bala na tumama sa kanya. Nahulog siya sa lupa, dala ang
mga sugat na nagdulot ng malaking hirap.
Nang mabatid ng mga tao na si Ibarra
ay napatay, nagkaroon ng kalituhan at kaguluhan. May mga nag-iiyak, may mga
nagagalit, at may mga nagsisisi. Ngunit sa kabila ng lahat ng ito, hindi pa rin
nagkaisa ang mga tao. Ang ilan ay nagtangkang patayin si Elias, ngunit siya ay
nagawa pa ring makatakas, sapagkat siya ay masanay na sa ganoong kalagayan.
Ang kabanatang ito ng Noli Me
Tangere ay nagtapos sa kalituhan, sakit, at kalungkutan. Ang mga pamilya ng mga
bilanggo ay nalugmok sa kalungkutan at pag-aalala. Si Ibarra ay napatay sa
gitna ng mga tao na dating kanyang minahal at pinaglingkuran. Si Elias naman ay
nagawa pa ring makatakas, ngunit ang kawalan ng pagkakaisa at
pakikipagkapwa-tao sa bayan ay nanatiling isang malaking hadlang sa pagbabago
at pag-unlad ng lipunan. Ang mga pangyayaring ito ay nagtulak sa iba pang mga
karakter sa nobela na hanapin ang kanilang papel at kontribusyon sa pagbabago
ng bansa.