Buod
Sa kabanatang ito ng El
Filibusterismo, marami ang hindi naniniwala sa mga pasik at paghihimagsik na
nagaganap. May mga naniniwala na ito ay paghihiganti lamang ng mga prayle dahil
sa pagtubos kay Huli, anak ng isang tulisang kalaban ng korporasyon. Hermana
Penchang, isang karakter sa nobela, ay nag-alala na baka magalit ang mga prayle
sa kanya dahil sa pagtulong niya kay Huli. Si Hermana Bali naman, isang
tagasulat ng bayan, ay nag-alok ng tulong sa pamamagitan ng pagdulog sa Hukom.
Hindi pumayag si Huli na dumaan sa
kumbento, dahil may mga masamang karanasan na siya sa mga prayle noong kaniyang
kabataan. Siya ay sinisi ng kaniyang mga kamag-anak na hindi alam ang mga
pangyayari sa kaniya at kay Padre Camorra, isang prayle na may masamang
reputasyon. Ngunit sa kabila ng mga sisi na natatanggap niya, hindi pa rin siya
pumunta sa kumbento.
Isang araw, dumating ang balita na
si Basilio, isang kasamahan ni Huli, ang nabibilanggo na ngayon. Dito na si
Huli ay nagpasyang hanapin si Hermana Bali upang samahan siya sa pagpunta sa
kumbento. Ngunit sa mismong pinto ng kumbento, nag-atubiling pumasok si Huli.
Kailangan pa siyang batakin at itulak papasok.
Sa gabi, may nabalitaang isang
dalaga ang tumalon mula sa bintana ng kumbento, at isang matandang babae ang
lumabas na nagsisigaw na parang baliw. Sa kabilang dako, si Tandang Selo, isang
matandang lalaki, ay galit na pumunta sa kumbento upang hanapin si Padre
Camorra, ngunit siya ay pinaalis ng mga prayle sa pamamagitan ng palo at tulak.
Umuwi si Tandang Selo na umiiyak na parang isang bata at kinabukasan ay nawala
na may dalang kaniyang gamit sa pangangaso.
Pagsusuri
Sa kabanatang ito ng "El
Filibusterismo" ni Jose Rizal, maraming mga detalye na nagpapakita ng mga
kaganapang nag-uugnay sa mga pangunahing tauhan at nagpapalabas ng iba't ibang
aspeto ng lipunan noong panahon ng Kastila sa Pilipinas.
Una, nakikita natin ang pagdududa ng
ilan sa mga paskin at paghihimagsik na nagaganap. Ito ay maaaring dahil sa
impluwensiya ng mga prayle na nagpapakalat ng maling impormasyon o
nagpapangamba sa kanilang kapangyarihan na baka masira. Ito ay isang halimbawa
ng pagkakawatak-watak ng lipunan at pagkakaiba ng paniniwala ng mga tao sa mga
pangyayari sa kanilang paligid.
Ang karakter ni Hermana Penchang ay
nagpapakita ng kahalagahan ng impluwensiya ng mga prayle sa mga tao. Bagamat
naiintindihan niya ang kabiguan ni Huli na hindi maibalik ang kanyang minamahal
na si Juli, pinili pa rin niya ang kaligtasan sa pamamagitan ng pagpapalayas
kay Huli upang hindi magalit ang mga prayle sa kanya. Ipinapakita nito ang
takot at kontrol ng mga prayle sa pamamahala at pamumuno sa lipunan.
Ang karakter ni Huli ay nagpapakita
ng kawalan ng direksyon at pagkadismaya matapos mawala ang kanyang ama na si
Kapitan Tiago. Nawalan siya ng tagatangkilik at nagiging malungkutin dahil sa
kawalan ng suporta at pag-asa. Ang kanyang hangarin na magpatiwakal ay
nagpapakita rin ng kanyang kawalan ng saysay sa buhay at kawalan ng kahalagahan
sa lipunan.
Nagpapakita rin ng iba't ibang mga
paraan ng pagtulong sa kapwa ang mga karakter na sina Hermana Bali at Basilio.
Sa kabila ng kawalan ng sapat na salapi, naghahanap sila ng ibang paraan upang
matulungan si Huli, gaya ng paghingi ng tulong sa tagasulat ng bayan at sa
Hukom. Gayunpaman, ang korupsiyon sa sistema ng hustisya ay nagpapakita rin ng
mga suliranin na kinakaharap ng mga taong nagtatangkang ipagtanggol ang
kanilang mga karapatan.
Ang takot ni Huli na lapitan ang mga
prayle dahil sa mga pagtutukso ng iba ay nagpapakita rin ng kawalan ng kalayaan
ng indibidwal na ipahayag ang kanilang mga saloobin sa isang lipunan na
kontrolado ng mga prayle at iba pang nasa kapangyarihan.
Ang pagkakapalayas kay Tandang Selo
mula sa kumbento at ang kanyang paglalakbay na dala ang kaniyang gamit sa
pangangaso ay nagpapakita rin ng pang-aapi at pang-aabuso ng mga may sakop na
awtoridad sa mga mahihirap at walang kapangyarihan. Ang kawalan ng hustisya at
pantay na pagtrato sa mga mamamayan, lalo na sa mga nasa laylayan ng lipunan,
ay isa sa mga isyu na ipinapakita sa nobelang ito.
Napapakita rin ang korupsyon sa
pamahalaan at mga opisyal ng gobyerno sa pamamagitan ng paghingi ng lagay upang
mapabilis ang mga transaksiyon at mapagtakpan ang kanilang mga kasalanan. Ito
ay isang kahulugan ng kawalang-katarungan at pagsasamantala ng mga nasa poder
sa mga mahihirap.
Sa kabilang banda, ang pagkakaroon
ng mga tauhan na handang magsakripisyo at lumaban para sa katarungan, gaya nina
Basilio at Sisa, ay nagpapakita ng pag-asa at katatagan sa kabila ng mga
kahirapan at pagsubok na kinakaharap ng mga Pilipino noong panahon ng Kastila.
Bukod sa mga isyung panlipunan at
pulitikal, napapakita rin sa nobelang ito ang tema ng pag-ibig at pagkakaroon
ng mabuting puso sa kabila ng mga kaguluhan sa lipunan. Ang pagmamahal nina
Juli at Huli, bagamat hindi natupad dahil sa mga hadlang tulad ng impluwensiya
ng mga prayle at lipunang hindi patas, ay nagpapakita ng tindi ng pag-ibig at
kahalagahan ng pagkakaisa sa gitna ng mga hamon ng lipunan.
Napapansin din ang paggamit ng
simbolismo sa nobelang ito, tulad ng nasunog na kahoy na kumakatawan sa
kalagayan ng lipunan na naglalagablab sa galit at pagkapoot, at ang islogan na
"Viva Simoun" na nagpapakita ng pagsuporta at pagkilala sa
rebolusyonaryong gawain ni Simoun.
Sa pangkalahatan, ang "El
Filibusterismo" ni Jose Rizal ay isang kahalintulad na nobela na
naglalantad ng mga suliranin at isyu ng lipunan noong panahon ng Kastila sa
Pilipinas. Ipinapakita nito ang mga abuso ng mga nasa kapangyarihan, ang kawalan
ng hustisya at kalayaan, ang papel ng relihiyon at simbahan sa lipunan, at ang
pag-asa at pagmamahal ng mga Pilipino sa kabila ng mga hamon. Ang nobelang ito
ay patuloy na nagbibigay-inspirasyon sa mga Pilipino na lumaban para sa
katarungan, kalayaan, at pagbabago sa lipunan.