Buod
Ang kabanata ng El Filibusterismo na
ito ay nagsisimula sa isang dulaan na puno ng tao. Sa loob ng labinglimang
minuto bago magsimula ang palabas, hindi na napigilang mag-ingay ng mga tao.
Ang mga mag-aaral, kasama si Pepay, ay nakapuwesto sa palkong katapat ni Don
Custodio na sumang-ayon na mapuwesto sa malapit dito.
Si Pepay, isang mag-aaral, ay
sumulat kay Don Custodio, na siya namang dahilan kung bakit hindi ito nakapunta
sa dulaan. Masaya ang lahat maliban kay Isagani, isa pang mag-aaral, dahil
nakita niya si Paulita na kasama si Juanito Pelaez.
Habang nagpapatuloy ang palabas,
patuloy din na sinasalin ni Tadeo sa Kastila ang mga salitang Pranses, at si
Pelaez ay kasama ang kanyang kasama sa pagsasalin. Sinang-ayunan na ni Padre
Irene ang kahilingan ng mga mag-aaral na magtayo ng akademya, ngunit ito ay
sasailalim pa rin sa isang korporasyon, kung hindi magiging kalaban ng mga
Dominikano ang akademya sa Unibersidad.
Sa simula pa lang ng ikalawang
bahagi ng palabas, nagtayuan at lumabas na ang mga mag-aaral.
Pagsusuri
Sa kabanatang ito ng El
Filibusterismo, makikita ang mga magkakaibang karakter ng mga mag-aaral at ng
mga kinauukulan sa Unibersidad. Ang mga mag-aaral ay nagsisikap na magtayo ng
sariling akademya upang mapabuti ang kalidad ng edukasyon, samantalang ang mga
Dominikano, na nagtataguyod ng tradisyonal na sistema ng edukasyon, ay
nag-aalala sa posibleng pagkakalaban ng kanilang unibersidad.
Makikita rin ang mga palatandaan ng
kolonisasyon sa mga detalye na ipinakikita sa dulaan, tulad ng pagsasalin ng
mga salita sa Kastila at Pranses, na nagpapakita ng impluwensya ng mga dayuhang
kultura sa mga Pilipino. Ang mga pangyayaring ito ay naglalayong ipakita ang
kalagayan ng mga Pilipino sa panahon ng kolonisasyon, kung saan ang kanilang
kultura at wika ay hindi lubos na pinahahalagahan ng mga dayuhan.
Bukod dito, ipinapakita rin sa
kabanatang ito ang mga salungat na damdamin ng mga karakter, tulad ng
kalungkutan ni Isagani dahil sa pagkakasama ni Paulita at Juanito Pelaez, na
nagpapakita ng komplikasyon sa kanilang mga personal na relasyon.
Sa kabuuan, ang kabanatang ito ay
nagpapakita ng mga isyu sa sistema ng edukasyon, kolonisasyon, at kultural na
alitan sa panahon ng nobelang "El Filibusterismo." Ang mga mag-aaral
na nagtatangkang magtayo ng sariling akademya ay nagpapakita ng pagnanais na
baguhin ang umiiral na sistema ng edukasyon na kontrolado ng mga dayuhan.
Ipinapakita rin ang mga pagsisikap ng mga Pilipino na ipaglaban ang kanilang
mga karapatan sa edukasyon at magkaroon ng sariling identidad sa larangan ng
pag-aaral.
Ang mga karakter na sina Don
Custodio, Padre Irene, at ang mga Dominikano, sa kabilang banda, ay nagpapakita
ng resistensya sa mga pagbabago na ipinaglalaban ng mga mag-aaral. Ang mga ito
ay nagtutulak ng kanilang sariling interes at nag-aalala sa posibleng pagkawala
ng kanilang kapangyarihan at impluwensiya sa kasalukuyang sistema ng edukasyon.
Ang paggamit ng iba't ibang wika,
tulad ng Kastila at Pranses, sa dulaan ay nagpapakita ng kawalan ng ganap na
kalayaan ng mga Pilipino sa pagpili ng kanilang sariling wika at kultura.
Ipinapakita rin ang impluwensya ng dayuhang kultura sa lipunan ng mga Pilipino,
kung saan ang mga dayuhan ay nagtatakda ng mga pamantayan at patakaran na dapat
sundin ng mga lokal.
Sa kabuuan, ang kabanatang ito ay
nagpapakita ng mga isyu sa panahon ng kolonisasyon, pagtatalaban ng mga interes
ng mga mag-aaral at mga kinauukulan, at labanan para sa pagpapahalaga sa
sariling kultura at wika. Ipinapakita rin nito ang pakikibaka ng mga Pilipino
para sa kalayaan at pagbabago sa sistema ng edukasyon at lipunan sa panahon ng
nobelang El Filibusterismo ni Jose Rizal.