Buod
Ang kabanata ng El Filibusterismo na
ito ay nagsisimula sa isang palabas ng samahan ng operang Pranses ni Mr. Jouy
sa dulaang Variedades. Ang palabas ay lubhang popular at halos walang tiket na
mabili dahil sa sobrang kahalumigmigan. Sa kahit ikawalong oras ng gabi, malaki
na ang halaga ng itinatawad sa mga natirang tiket.
Sa kaguluhan ng kahalumigmigan,
napansin ni Camaroncocido, isang Kastilang lalaki, ang isang matandang kasama
ni Tiyo Kiko na nagkukunwaring sinasang-ayunan ang pagbabawal ng mga prayle na
manood ng palabas. Sinabi ni Camaroncocido na ang palabas ay utang na loob ng mga
prayle dahil sa mga pribilehiyong ipinagkakaloob sa kanila ng mga Espanyol.
Ang pagbabawal na manood ng palabas
ay nakakaakit pa lalo sa mga tao upang panoorin ito. Iniisip ng iba na may
itinuturo ang palabas kaya pinagbabawal ito ng mga pari. Dahil dito, nahati ang
Maynila sa dalawang grupo: ang mga tutol sa palabas na kinabibilangan ng mga
babaing may asawa at kasintahan, at ang mga nagtanggol dito na kabilang sa mga
pinuno ng hukbo, mga marino, at iba pang matataas na tao.
Sa kanyang pag-iisa, napansin ni
Camaroncocido ang iba't ibang reaksyon ng mga tao sa palabas. May narinig
siyang palatandaan ng isang putok, ngunit hindi niya ito pinansin.
Pagsusuri
Sa kabanatang ito ng El
Filibusterismo, ipinapakita ni Rizal ang kahalumigmigan at kawalang-katarungan
ng pamamahala ng mga Espanyol sa Pilipinas. Ang pagbabawal ng mga prayle na
manood ng palabas ng samahan ng operang Pranses ay nagpapakita ng kontrol at
kapangyarihan ng mga prayle sa lipunan, na nagdudulot ng hindi
pagkakapantay-pantay ng mga karapatan ng mga tao. Ipinapakita rin dito ang
kahalumigmigan ng mga pamamaraan ng pamahalaan upang supilin ang kasiyahan at
kalayaan ng mga mamamayan.
Napapakita rin sa kabanata ang
pagkakawatak-watak ng lipunan sa panahon ng kolonyalismo. Nahahati ang Maynila
sa dalawang grupo na may magkakaibang pananaw at interes. Ang mga tutol sa
palabas ay kabilang sa mga babae na may asawa at kasintahan, na maaaring
nagpapakita ng moralidad at pagtutol sa kahalayan. Sa kabilang banda, ang mga
nagtanggol sa palabas ay kabilang sa mga pinuno ng hukbo at mga marino, na
maaring nagtatangkang ipaglaban ang kalayaan sa pamamagitan ng pagtatanggol sa
karapatan ng mga mamamayan na mapanood ang kanilang gustong palabas.
Ang karakter ni Camaroncocido na
nagtangkang manood ng palabas sa kabila ng pagbabawal ng mga prayle ay
nagpapakita ng kanyang kawalang-kibo sa mga batas ng mga Espanyol at pagiging
kritikal sa kanilang pamamahala. Gayunpaman, kahit na napansin niya ang
palatandaan ng isang putok na maaaring maging babala ng panganib, hindi niya
ito pinansin. Maaaring ito ay nagpapakita ng kanyang kawalan ng kamalayan o
kahandaan na harapin ang mga banta ng mga prayle at ang kahalumigmigan ng mga
pangyayari sa lipunan.
Ang kabanatang ito ay nagpapakita
rin ng pagkakaiba ng reaksiyon ng iba't ibang sektor ng lipunan sa mga
pangyayari. Samantalang ang mga prayle at mga babaing may asawa't kasintahan ay
tutol sa palabas, ang mga pinuno ng hukbo, mga marino, at iba pang matataas na
tao ay nagtanggol dito. Ipinapakita nito ang komplikadong dinamika ng lipunan
at ang mga iba't ibang paniniwala, interes, at posisyon ng mga tao sa lipunan.
Sa kabuuan, ang kabanatang ito ay
nagpapakita ng mga isyung panlipunan, pulitikal, at kultural na kinakaharap ng
mga Pilipino noong panahon ng kolonyalismo. Ipinapakita ni Rizal ang mga hindi
patas na batas at kontrol ng mga prayle, ang pagkakawatak-watak ng lipunan, at
ang mga pagtutol at pagtanggol sa mga ito. Ipinapapakita rin niya ang mga
epekto ng kolonyalismo sa kamalayan at kawastuhan ng mga mamamayan, pati na rin
ang pagkakabahagi ng mga tao sa lipunan batay sa kanilang mga paniniwala at
posisyon.