Buod
Ang kabanata ay nagsisimula sa
paglalahad ng kuwento ni Telesforo o Tales, isang anak ni Tandang Selo na
nag-alaga ng isang bahagi ng kagubatan na hindi niya inaangkin. Kasama niya sa
kagubatan ang kanyang ama, asawa, at mga anak. Sa kabila ng walang
kasiguraduhan, pinamuhunan ni Tales ang kagubatan at sinimulan itong aniin.
Subalit biglang inangkin ito ng korporasyon ng mga pari at hinahabol siya ng
dalawampu o tatlumpung piso na buwis kada taon.
Tinanggap ni Tales ang hinihinging
buwis sa simula dahil sa kanyang kabaitan, ngunit habang lumalaki ang kanyang
ani, lumalaki rin ang buwis na hinihingi ng korporasyon. Dahil dito,
napag-isipan ng mga kasama ni Tales na gawin siyang Kabesa ng barangay dahil sa
kanyang naging tagumpay sa pag-unlad ng kagubatan. Plano sana ni Tales na
ipag-aral ang kanyang anak na babae sa Maynila, ngunit hindi ito natupad dahil
sa taas ng buwis na hinihingi ng korporasyon.
Nang umabot sa dalawang daang piso
ang buwis na hinihingi ng korporasyon, napilitan si Tales na tumutol. Ngunit
tinakot siya na kung hindi niya mababayaran ang buwis, ipapatanim na lang ng
iba ang lupa. Dahil sa patuloy na paniningil ng korporasyon, naubos na ang
salapi ni Tales sa pakikipaglaban sa hukuman, ngunit hindi pa rin siya sumuko.
Nagdala siya ng baril sa kanyang bukid upang ipagtanggol ang sarili sa
posibleng panganib ng mga tulisan.
Ngunit ipinagbawal ang baril, kaya
nagdala na lang siya ng gulok. Sa kabila nito, sinamsam pa rin ng mga tulisan
ang gulok niya. Dahil sa kawalan ng ibang mapagkukunan ng pera, napilitan si
Tales na ipagbenta ang kanyang mga alahas, maliban sa isang agnos na bigay ni
Basilio. Ngunit kahit ito ay ibinenta na, hindi pa rin sapat upang matubos si
Tales, kaya napagdesisyunan niya na magtrabaho bilang utusan.
Nalaman ni Tandang Selo ang ginawang
iyon ni Tales at labis siyang nag-alala at umiyak sa nangyayari sa kanyang
anak.
Pagsusuri
Sa pagsusuri nito, maaaring ipakita
ang kawalan ng kalayaan ng mga magsasaka at mga mahihirap na mamamayan dahil sa
pang-aabuso ng mga korporasyon at mga nasa kapangyarihan. Nagpapakita din ito
ng kahalagahan ng pagkakaisa at pakikipagtulungan ng mga mamamayan upang
labanan ang sistemang nagdudulot ng kahirapan at kawalan ng hustisya.
Nagpapakita rin ito ng mahalagang papel ng edukasyon sa pagtutulak ng pagbabago
at pag-angat ng mga nasa laylayan ng lipunan.
Sa kabanatang ito, maaari rin bigyang-diin
ang tema ng pang-aabuso ng kapangyarihan at korapsyon sa pamahalaan at iba pang
institusyon ng lipunan. Ipinalalabas ng nobelang El Filibusterismo ang mga
baluktot na praktika ng mga nasa kapangyarihan, kung saan ang mga magsasaka at
mahihirap ay nagiging biktima ng pagsasamantala at pagsasawalang-bahala.
Isa pang mahalagang punto ng
pagsusuri ay ang karakter ni Tales bilang isang magsasaka na nagpupunyagi upang
maipagtanggol ang kanyang lupain at kabuhayan laban sa mga pwersang nagtutulak
sa kanya na sumuko at magpatuloy na maging alipin ng sistema. Ipinapakita nito
ang kahalagahan ng pagtibay ng loob, determinasyon, at kahandaan sa
pakikipaglaban para sa katarungan at kalayaan.
Bukod dito, ipinapakita rin ng
kabanatang ito ang epekto ng kawalan ng armas sa mga magsasaka na nais lamang
ipagtanggol ang kanilang mga karapatan. Sa pamamagitan ng pagbabawal ng
pagkakaroon ng baril, ang mga magsasaka ay napipilitang gumamit ng iba pang mga
paraan ng pakikipagtanggol tulad ng gulok, na nagpapakita ng kawalan ng pantay
na pagtrato at oportunidad sa mga mahihirap.
Ang kabanatang ito ng El
Filibusterismo ay nagbibigay-diin sa pangangailangan ng tunay na reporma sa
lipunan upang wakasan ang pang-aabuso ng kapangyarihan, korapsyon, at
kahirapan. Nagtutulak ito sa mga mambabasa na maging kritikal sa mga isyung
panlipunan at maging bahagi ng pagkilos para sa pagbabago.