Buod
Sa kabanatang ito ng "El
Filibusterismo", naibalita sa pahayagang El Grito ang nagkatotoong hula ni
Ben Zayb na ang pag-aaral sa Kapuluan ng Pilipinas ay magkakasama. Ang balita
na ito ay ikinatakot ng mga Intsik at pati na rin ng Heneral. Maging ang mga
prayle na pumupunta sa tindahan ni Quiroga ay hindi nagsiputang-gawa. Si
Quiroga naman ay malas dahil bigla siyang napataong natanggap ng bagong bahay.
Nagpasya si Simoun na puntahan ang
bodega niya dahil sa paniniwalang ito na ang tamang oras upang gamitin ang mga
armas na nandoon. Ngunit hindi siya gustong makipagkita ni Simoun sa sinuman.
Sa halip, siya ay pumunta kay Don Custodio upang magtanong kung dapat niyang
ibaluti ang kaniyang tindahan. Katulad ni Simoun, hindi rin gustong makipagkita
ni Don Custodio sa sinuman. Pinili niyang pumunta sa bahay ni Ben Zayb upang
doon magbalita.
Dinatnan ni Don Custodio si Ben Zayb
na nakabaluti mula ulo hanggang paa, at may dalawang rebolber na ginagamit na
pabigat sa mga papel. Pagkatapos ng kanilang pag-uusap, si Don Custodio ay
umuwi at nagdahilang maysakit. Patuloy na kumalat ang balitang magtutulong ang
mga mag-aaral at mga tulisan, at may mga nagpunta pa sa Malakanyang upang
ipahayag ang pagkamaka-Kastila ng mga mag-aaral.
Ibinalita ni Padre Irene kay Kapitan
Tiago na may mga nag-uudyok sa Heneral na barilin ang ilan upang bigyan ng aral
ang mga binata. Ang pagkahuli kay Basilio at ang pagsisiyasat sa kaniyang mga
gamit at papel ay lalong nagpalubha kay Kapitan Tiago. Sa gitna ng mga
pangyayari, marami ang nagkaroon ng maling akala at nagduda sa isa't isa.
Nagkaroon ng usapin kung sino ang may kagagawan ng mga paskin.
Pagsusuri
Ang kabanatang ito ng El
Filibusterismo ay naglalarawan ng iba't ibang pangyayari na nagdulot ng tensyon
sa mga tauhan at sa lipunan sa kabuuan. Ang mga pangyayari na ibinahagi sa
detalyeng ibinigay ay nagpapakita ng mga kontrasteng kahalumigmigan at kawalang-katiyakan
sa panahon ng nobelang ito.
Una, nakikita ang epekto ng huling
artikulo ni Ben Zayb sa pahayagang El Grito na naglalaman ng hula tungkol sa
pag-aaral sa Kapuluan ng Pilipinas. Ang balita na ito ay nagdulot ng takot at
pangamba sa mga Intsik at sa Heneral, na nagpapakita ng kanilang kahinaan sa
mukha ng mga banta sa kanilang kapangyarihan at interes. Nagpapakita ito ng
kahalagahan ng pamamahayag at pagbibigay impormasyon sa lipunan, at kung paano
ito maaaring magkaroon ng malawakang epekto sa mga tao.
Sa kabilang banda, ang pangyayari sa
tindahan ni Quiroga na nakuha niya ang bagong bahay ay nagpapakita ng kasawian
ng kahalagahan ng mga materyal na bagay sa isang lipunan na puno ng
kasinungalingan at pagkukunwari. Sa kabila ng mga balita at banta, ipinapakita
nito na ang mga tao ay maaaring magtangkang mabuhay nang normal at
maipagpatuloy ang kanilang mga gawain kahit sa gitna ng mga hamon at kahirapan.
Ang mga kaganapan sa pagitan nina
Simoun at Don Custodio ay nagpapakita ng mga tauhan na nababalot ng takot at
pagdududa. Ang kanilang pag-aalinlangan na makipagkita sa isa't isa ay
nagpapakita ng kawalan ng tiwala at kawalang-katiyakan sa kanilang mga relasyon
at sa lipunan sa kabuuan. Ipinapakita rin nito ang kahalagahan ng mga personal
na relasyon at komunikasyon sa pag-unawa at pagresolba ng mga suliranin sa
isang lipunan.
Ang pangyayari sa pagkakahuli kay
Basilio at ang mga bintang na mayroong mga nag-uudyok sa Heneral na
magpapaputok ng baril ay nagpapakita ng mapanganib na kalagayan ng lipunan.
Nagpapakita ito ng mga tensyon at kaguluhan sa lipunan, at kung paano ang mga
di-tuwirang aksyon ng ilang mga tao ay maaaring magdulot ng malawakang
implikasyon sa buong lipunan.
Ang mga spekulasyon ng mga tao,
tulad ng mga palagay na si Padre Salvi o si Quiroga ang may kagagawan ng mga
pangyayaring nangyari, ay nagpapakita ng kawalan ng tiwala ng mga tao sa mga
lider at awtoridad ng lipunan. Ipinapakita nito ang kawalan ng katiyakan at
seguridad sa mga pinuno at institusyon ng lipunan, na maaaring magdulot ng
pagkabigo at kawalan ng paniniwala ng mga mamamayan sa mga namumuno sa kanila.
Ang pagsusuri sa kabanatang ito ng
El Filibusterismo ay nagpapakita rin ng kawalan ng pagkakaisa at sama-samang
pagkilos ng mga tao sa lipunan. Sa halip na magtulungan at magkaisa upang
labanan ang mga suliranin at hamon, ang mga pangyayari ay nagpapakita ng
pagkakawatak-watak at pagkakabahagi ng mga tao. Ipinapakita nito ang
kahalagahan ng pagkakaisa at kooperasyon ng mga tao sa lipunan upang maabot ang
mga layunin at maresolba ang mga suliranin.
Bukod pa rito, ang mga pangyayari sa
kabanatang ito ay nagpapakita rin ng mga temang panlipunan tulad ng korupsyon,
karahasan, kawalang-katarungan, at kahirapan na nagreresulta sa hindi pantay na
kalagayan ng mga tao sa lipunan. Ipinapakita nito ang kawalan ng hustisya at
kawalan ng oportunidad para sa mga mahihirap at inaapi sa lipunan.
Sa pangkalahatan, ang kabanatang ito
ng El Filibusterismo ay nagpapakita ng iba't ibang aspekto ng lipunang Pilipino
noong panahon ng nobelang ito, kabilang ang mga suliraning panlipunan, kawalan
ng tiwala sa mga institusyon, kahalumigmigan, at kawalan ng pagkakaisa ng mga
tao. Ipinapakita rin nito ang kahalagahan ng pamamahayag, pagkakaisa, at
pagtutulungan ng mga tao upang maabot ang tunay na pagbabago sa lipunan.