Buod ng Kabanata
Ang kabanata ay nagsisimula sa
pagbabalik ni Basilio sa kanyang bayan matapos siyang lumayo sa loob ng labing
tatlong taon. Napansin niya ang liwanag sa gubat at narinig ang mga yabag,
kaya't nagtungo siya doon at nakita ang anino ni Simoun na nag-aalahas at
naghuhukay. Nagpakilala si Basilio at ipinahayag ni Simoun ang kanyang balak na
maghiganti sa mga Kastila.
Nagkaroon ng alaala si Basilio sa
kanyang nakaraan nang siya ang tumulong sa paglilibing ng kanyang ina na si
Sisa at ni Elias, na dating kanyang kasamahan sa mga kaganapan ng Noli Me
Tangere. Nagulat si Basilio ngunit nagpatuloy siya na tulungan si Simoun sa
paghuhukay.
Nang mapagod si Simoun, lumapit si
Basilio at nagpakikila. Ipinagkwento ni Simoun kay Basilio ang kanyang mga
plano at hiling na gawing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas, na bigyan ng
pantay na karapatan ang mga Pilipino at Kastila. Ayon kay Simoun, ito ang
paraan para sa pagkakapantay-pantay ng lahat ng mga mamamayan at pagkapanalo ng
mga nasa ilalim ng pamamahala ng mga dayuhan.
Ngunit hindi sumang-ayon si Basilio
sa panukalang ito ni Simoun. Naniniwala siya na ang wikang Kastila ang
magsisilbing tulay para maging malapit ang mga Pilipino sa pamahalaan, at ang
karunungan ng tao ang magiging susi upang maging malaya ang lahat ng tao.
Sa huli, hindi pinaunlakan ni
Basilio ang panghihikayat ni Simoun, dahil naniniwala siya na walang katapusan
ang karunungan at ito ang siyang magtutulak sa mga tao na maging malaya.
Nagkahiwalay sina Basilio at Simoun nang hindi nagkakasundo sa kanilang mga
paniniwala at adhikain.
Pagsusuri
Ang kabanata sa El Filibusterismo na
binanggit ay naglalarawan ng pagbabalik ni Basilio sa kanyang bayan at ang
kanyang eksenang pagtugon sa liwanag at mga yabag sa gubat. Dito, siya ay
nagtatakang makakita ng anino na si Simoun na nag-aalahas at naghuhukay. Sa
pamamagitan ng pag-unlad ng kuwento, naalala ni Basilio ang mga pangyayari sa
nakalipas na labing tatlong taon, kabilang ang pagtulong niya sa paglilibing ng
kanyang ina na si Sisa at ng kanyang kaibigan na si Elias.
Ang eksena na ito ay nagpapakita ng
halong takot, pagkabigla, at galit sa kahalayan ni Simoun na naghuhukay.
Ipinakita rin dito ang katapatan ni Basilio sa kanyang pagkakaibigan kay Elias
at ang alaala sa kanyang ina. Nagkaroon din ng hindi pagkakaunawaan sa
paniniwala sa wika at sa paraan ng paghingi ng kalayaan mula kay Simoun at
Basilio. Si Simoun ay nagtatangkang hikayatin si Basilio na sumama sa kanyang
rebolusyonaryong plano laban sa mga Kastila, samantalang si Basilio ay
naniniwala na ang edukasyon at karunungan ng tao ang siyang magiging daan sa
kalayaan.
Ang kabanatang ito ay nagpapakita ng
mga tema ng kalayaan, rebolusyon, at pagkakaisa sa lipunan. Ipinalalabas din
dito ang kawalan ng katiyakan at pagdududa sa mga mungkahi at paniniwala ng
iba't ibang mga tauhan, kabilang si Simoun at Basilio. Ipinapakita rin dito ang
kahalagahan ng kamalayan at kritikal na pag-iisip sa paghahanap ng mga solusyon
sa mga suliraning panlipunan.
Ang kabanatang ito ay nagbibigay ng
isang hamon sa mga mambabasa na suriin ang iba't ibang punto ng view ng mga
tauhan sa nobela at ang kanilang mga paniniwala sa lipunan. Nagbibigay rin ito
ng pagkakataon para talakayin ang mga isyung panlipunan tulad ng kalayaan,
kolonisasyon, edukasyon, at rebolusyon.