Buod ng Kabanata
Ang kabanatang ito ng El Filibusterismo
ay nagsisimula sa isang umaga ng Disyembre kung saan ang bapor tabo ay
naglalakbay sa Ilog Pasig patungong Laguna. Kasama sa bapor ang ilang mga
tauhan ng nobela tulad nina Donya Victorina, Don Custodio, Benzayb, at iba pang
mga pari tulad nina Padre Salvi, Padre Sibyla, Padre Camorra, at Padre Irene,
kasama na rin si Simoun. Ang mga usapan ng mga ito ay nauukol sa pagpapatuwid
ng Ilog Pasig at ang mga plano ng Obras del Puerto.
Nagmungkahi si Simoun na maghukay ng
isang tuwid na daan mula sa pasukan hanggang sa labasan ng Ilog Pasig, at ang
mga lupang nahukay ay gagamitin upang takpan ang dati nitong daan. Nagtangkang
magtalakayan ang mga sakay ng bapor kung paano ang tamang paraan para
maisakatuparan ito. Nagpahayag rin si Simoun na dapat gawin ito sa pamamagitan
ng pagtatrabaho ng mga bilanggo upang hindi masayang ang malaking halagang
pera, at kung kinakailangan ay dapat din pwersahin ang mga mamamayan na
magtrabaho nang walang bayad.
Ngunit hindi sang-ayon si Don
Custodio sa iminungkahing paraan ni Simoun, dahil sa kanyang pananaw ay
maaaring magsimula ito ng rebolusyon o himagsikan. Sa halip, nagmungkahi si Don
Custodio na pilitin ang mga tao na mag-alaga ng itik sa Ilog Pasig upang
lalalim ang lawa at magkaroon ng mas maraming susong pagkain ng pato. Ngunit
hindi rin sang-ayon si Donya Victorina sa panukala na ito, dahil sa kadiri niya
sa balot ng pato.
Pagsusuri
Sa kabanatang ito ng El
Filibusterismo, nakikita ang mga pagtatalo at pagtutol ng mga tauhan sa mga
iba't ibang paraan ng pagpapatuwid ng Ilog Pasig. Si Simoun, na isang mayaman
at matalinong lalaki, ay nagmungkahi ng isang praktikal na paraan na kahit na
kailangan ng pwersahang pagtatrabaho, ito ay maaaring maging epektibo at
mabawasan ang gastos. Ngunit si Don Custodio, na isang opisyal ng pamahalaan,
ay nagtangkang maghanap ng ibang solusyon upang maiwasan ang posibleng
pagsisimula ng himagsikan.
Ang mga karakter sa nobela ay
nagpapakita ng kanilang mga sariling motibasyon at interes. Si Simoun ay tila
nais lamang mabawi ang kanyang naiwang galit sa pamahalaan sa pamamagitan ng
pamumuno sa isang mapanghimagsikang plano. Si Don Custodio naman ay nag-iisip
ng posibleng epekto ng mga plano sa kanyang posisyon sa pamahalaan, na maaaring
makaapekto sa kanyang kapangyarihan at impluwensiya.
Sa kabilang banda, si Donya
Victorina ay nagpapakita ng kanyang mga kahinaan at kahalayan bilang isang
karakter. Ang kanyang pagtutol sa panukala ni Don Custodio ay batay sa kanyang
personal na kagustuhan at pagpapakita ng kanyang kawalan ng pakikisama sa mga
karaniwang tao.
Sa pamamagitan ng mga usapan at
pagtatalo ng mga tauhan sa kabanatang ito, ipinapakita ni Jose Rizal ang mga
kahirapan, korupsyon, at mga kahinaan ng pamahalaan at lipunan sa panahon ng
kanyang panulat. Ipinapakita rin ang mga magkakaibang punto de bista at interes
ng mga karakter, na nagpapakita ng kaguluhan at kakulangan ng kahit na anong
kolektibong pagkilos o solusyon sa mga suliraning kinahaharap ng lipunan.
Sa pangkalahatan, ang kabanatang ito
ay nagpapakita ng mga isyu sa lipunan tulad ng korupsyon, kahirapan, at kawalan
ng katarungan na patuloy na bumabagabag sa mga tauhan sa nobela. Ipinapakita
rin ang pagtutol sa mga ideya at panukala ng bawat isa, at ang kawalan ng
kolektibong aksyon upang malunasan ang mga suliranin. Ang mga pangyayaring ito
ay nagpapahiwatig ng hindi pagkakaisa at kakulangan ng pag-asa sa pamahalaan at
lipunan, na maaaring maging salamin ng kalagayan ng lipunan noong panahon ng
nobela at sa kasalukuyan.